Vrijwilligheid bij de brandweer nader beschouwd
Het stelsel van vrijwilligheid bij de brandweer in Nederland is uniek en robuust. Onze brandweerzorg is daarmee van hoge kwaliteit en behoort tot de beste van Europa. De wereld verandert en daarom denken we met veel partijen na of het systeem dat we hanteren toekomstbestendig is. Die fundamentele discussie voeren we niet van vandaag op morgen, maar is jaren geleden al ingezet. Zoals in diverse media te lezen is, maakt Europese wetgeving het noodzakelijk een en ander te versnellen. Er lopen twee trajecten: een op de korte termijn (wetgeving) en een op de lange termijn (programma vrijwilligheid).
Rechtspositieregeling
Kenmerkend voor het huidige ‘hybride’ brandweerstelsel in Nederland is juist dat de eisen die worden gesteld aan vrijwilligers en beroepsbrandweerlieden exact gelijk zijn. De werkgevers, maar ook de politiek, hechten er sterk aan om de vrijwilligheid binnen de brandweer te behouden. Op welke manier is kwalitatief goede brandweerzorg te leveren met een organisatiemodel waarin vrijwilligers fundamenteel verschillen van beroepskrachten in termen van opleidingseisen, aard van het werk, arbeidsomstandigheden en gezagsverhouding met de werkgever?
Uit diverse onderzoeken kwam naar voren dat vrijwilligheid bij de brandweer in zijn huidige vorm niet kan blijven bestaan binnen de juridische kaders. De huidige rechtspositieregeling voor brandweervrijwilligers is in strijd met de Europese regelgeving. Samengevat is het probleem, dat er een serieus risico bestaat dat onze brandweervrijwilligers moeten worden beschouwd als deeltijdarbeiders.
In opdracht van het Veiligheidsberaden het ministerie van JenV is een denktank op zoek naar oplossingen voor dit vraagstuk. Onder leiding van prof. mr. Verburg - die de rechtspositie van de brandweervrijwilligers onderzocht - vindt de toetsing plaats van de aangedragen oplossingen aan de juridische kaders. De eerste beschouwingen daarvan worden in december verwacht.
Programma Vrijwilligheid
De diverse knelpunten rondom vrijwilligheid vragen om actie. Op diverse plekken in het land is het steeds moeilijker om voldoende vrijwilligers te werven terwijl op andere locaties bijvoorbeeld overdag de beschikbaarheid fors minder is, mede doordat hoofdwerkgevers moeilijker hun medewerkers beschikbaar kunnen stellen. Ook innovaties en technische en technologische ontwikkelingen hebben invloed op het brandweervak. Dit is een van de redenen waardoor het erop lijkt dat het huidige organisatiemodel van de brandweer met de huidige inzet van vrijwilligers tegen de grenzen van het eigen stelsel aanloopt. Het Veiligheidsberaad heeft daarom het IFV gevraagd naar de rol van vrijwilligheid in dit systeem te kijken. Dit wordt opgepakt samen met de Vakvereniging voor Brandweervrijwilligers en het ministerie van Justitie en Veiligheid in een landelijk programma Vrijwilligheid.
Het programma Vrijwilligheid is op te splitsen in twee delen. Een eerste deel richt zich op het huidige stelsel en vanuit het hier en nu aan de slag gaat met het verbeteren van de inzet van vrijwilligers bij de brandweer. Bijvoorbeeld door onderzoek bij andere maatschappelijke vrijwilligersorganisaties: hoe krijgen zij het voor elkaar om mensen te binden? En we kijken naar de organisatie van de vrijwillige brandweer in het buitenland. Het tweede deel van het programma richt zich op de toekomst en daar wordt het huidige stelsel kritisch tegen het licht gehouden. Wet- en regelgeving, brandweercultuur, politieke en maatschappelijke verwachtingen en de inhoud van het brandweervak zijn daarbij factoren die een rol spelen. Het juridische aspect maakt het noodzakelijk het tweede deel van het programma Vrijwilligheid te versnellen.
Wat nu?
Het resultaat van het onderzoek waar nu toe is besloten, komt op de agenda van het overleg tussen het Veiligheidsberaad en de minister van JenV op 9 december 2019.
Wij houden je op de hoogte over de voortgang van dit belangrijke traject.