Toekomstonderzoeker Jeanneke Scholtens over het tijdperk na corona: “Thuiswerken wordt maatwerk”

Weliswaar bevinden we ons nog steeds in een gedeeltelijke lockdown, de contouren van de samenleving na corona hebben zich de afgelopen periode in een aantal opzichten wél al afgetekend, zegt Jeanneke Scholtens aan het begin van het gesprek. “Thuiswerken is daar een voorbeeld van. Vóór corona was er één scenario: je werkt waar je werk is. Daar is een reeks scenario’s bijgekomen, van thuis tot op kantoor, met allerlei hybride vormen er tussenin. We hebben gemerkt dat je niet per se op je werk hoeft te zijn om je werk te kunnen doen – uitgezonderd bepaalde beroepen natuurlijk. Bovendien hebben we allemaal flexibiliteit moeten aanleren als vaardigheid. Dat zie je niet alleen terug in het omgaan met de beperkingen en restricties door corona, maar ook in het nadenken over mogelijkheden en kansen, tot en met de scenario’s op het gebied van de balans tussen thuis en werken.”

Voordelen zijn er onmiskenbaar: zo zeggen veel thuiswerkers zelf dat ze productiever zijn en meer focus hebben. Ook zijn ze minder tijd kwijt aan reizen en bijvoorbeeld trainingen en cursussen blijken online goed te doen. “Daar staat tegenover dat de combinatie van werk en privé wel een ding wordt. Een van de valkuilen is bijvoorbeeld dat mensen meer dan ze voor corona deden een beetje ‘aan blijven staan’. In de avonduren tóch nog even die mail checken. Of tóch nog even die beleidsnota afmaken.”

Stroomversnelling

Veel drempels zijn lager geworden, ook omdat de coronaperiode de ontwikkeling van digitale vaardigheden in een enorme stroomversnelling heeft gebracht, zegt Jeanneke Scholtens. “Meer digitaal en op afstand werken is ook écht onderdeel van de toekomstige samenleving, al blijft het sociale aspect enorm belangrijk. Veel thuiswerkers geven al aan dat ze bijvoorbeeld in beeldbelvergaderingen de non-verbale communicatie missen, maar ook het persoonlijke contact. Het illustreert dat we op afstand veel kunnen realiseren, maar niet alles. Veel organisaties hebben dat al onderkend, denk ook aan de groeiende belangstelling voor de invoering van hybride modellen, waarin werken op het werk en thuiswerken worden gecombineerd.”

Zij verwacht dat die combinatie straks ook wordt gezocht door de bedrijven die voor de coronaperiode weinig tot niets zagen in thuiswerken. “Ten eerste is het werken op afstand een beweging die deels bottom-up gebeurt, van binnenuit. Het bevalt veel mensen goed en dan heeft het ook te maken met luisteren naar je medewerkers. Ten tweede is oud gedrag afleren en nieuw gedrag aanleren weliswaar lastig, maar dit is een situatie die nu al ruim een jaar duurt. Bedrijven hebben zelf ondervonden dat thuiswerken werkt – of in elk geval beter werkt dan ze hadden verwacht. Tegelijkertijd is de periode lang genoeg geweest om het te laten ‘inslijten’ en zie je ook in veel traditionele bedrijven nu al dat het leiderschap andere accenten krijgt, altruïstischer wordt. Bedrijfscultuur speelt zeker mee, maar het afgelopen jaar is stapsgewijs wel een zeker vertrouwen gegroeid. Het bij elkaar kunnen houden van organisaties en het kunnen stroomlijnen van bedrijfsprocessen in de digitale wereld heeft echt wel iets gebracht.”

Zekerheid

Thuiswerken blijft straks bestaan – en dan vooral in de vorm van maatwerk, verwacht ze. “Vanuit de urgentie hoeft het straks niet meer, maar vanuit de creatie kan het toegevoegde waarde hebben. Bijvoorbeeld doordat mensen geconcentreerder werken. Daarnaast spelen zaken als minder vervuiling, minder reistijd, minder reiskosten en meer tijd met elkaar hebben een rol. En in die zin heeft corona zéker voor nieuwe inzichten gezorgd: er is veel meer mogelijk dan gedacht en dat kan worden ingevuld aan de hand van het individuele talent en de individuele behoefte. Duiden in het oog van de storm zoals nu is ingewikkeld, maar per saldo kun je zeggen dat werk op afstand meer is geaccepteerd dan ooit tevoren. Daar is weinig discussie over. De combinatie van werken op het werk en thuiswerken is in de kern al een zekerheid voor de toekomst. De verwachting die ik daar aan koppel is dat het straks écht op individuele basis verder vorm krijgt.’’